HER ŞEYİN SİRKESİ OLUR MU?

Bu sorunun cevabını merak edenler için, biraz araştırma yaptık ve ilginç sonuçlar bulduk. Sirke, asidik bir sıvıdır ve genellikle elma, üzüm, pirinç gibi meyve veya tahıllardan elde edilir. Ancak sirke yapmak için kullanılan malzeme sadece bunlarla sınırlı değildir. Örneğin, bal, şeker kamışı, hindistan cevizi suyu, mısır, patates gibi farklı kaynaklardan da sirke üretmek mümkündür. Hatta bazı ülkelerde, süt, balık, et gibi hayvansal gıdalardan da sirke yapılır. Peki, her şeyin sirkesi olur mu? Teorik olarak, sirke yapmak için ihtiyacımız olan şeyler şeker ve mayadır. Şeker, fermantasyon sürecinde alkol haline gelir ve maya da alkolü asetik aside dönüştürür. Bu nedenle, şeker içeren herhangi bir gıda veya içeceğin sirkesi olabilir. Ancak pratikte, her şeyin sirkesi olmaz. Çünkü bazı gıdaların yapısı, fermantasyonu engeller veya zorlaştırır. Örneğin, yağlı veya proteinli gıdaların sirkesi olmaz, çünkü yağ ve protein asetik asit üretimini baskılar. Ayrıca, tuzlu veya baharatlı gıdaların sirkesi de olmaz, çünkü tuz ve baharat mayanın çalışmasını durdurur.

Sonuç olarak, her şeyin sirkesi olmaz ama birçok şeyin sirkesi olur. Sirke yapmak hem eğlenceli hem de faydalı bir aktivitedir. Sirkeyi salatalarınızda, soslarınızda, turşularınızda veya temizlikte kullanabilirsiniz. Sirkenin sağlığa da pek çok yararı vardır. Sirke tüketmek sindirimi kolaylaştırır, kan şekerini düzenler, enfeksiyonlara karşı korur ve cildi güzelleştirir.

Nelerin sirkesi olur?

Şeker içeren her meyve ve sebzeden sirke yapılabilir. Bazı insanlar elma, üzüm, nar gibi meyvelerin sirkesi olur der. Bazıları da soğan, sarımsak, turp gibi sebzelerin sirkesi olur der. Sirke yapılan maddeler ülkelere ve kültürlere göre değişkenlik gösterir. Örneğin Uzak Doğuda en çok Japon Hurması dediğimiz bitki ile pirincin sirkesi yapılırken Avrupa’da üzüm, Amerika’da elma, ülkemizde ise en çok üzüm elma incir ve nar sirkesi tercih edilir. Afrika ve Güney Amerika’da ise ülkemizde yetişmeyen çoğumuzun adını duymadığı şeklini bilmediği egzotik meyvelerden sirkeler yapılır. Ananas, mango, papaya gibi.

SİRKE ÇEŞİTLERİ

Dünyanın değişik bölgelerinde farklı sirke çeşitleri üretilmektedir. Sirke üretiminde hammadde olarak meyve, tahıl ve şeker miktarı yüksek diğer gıdalar kullanılabileceği gibi şarap, bira gibi alkollü içecekler de kullanılabilmektedir. Son yıllarda kendine özgü duyusal özellikleri olan meyve ve sebze sirkeleri dünya pazarında daha çok görülmeye ve daha çok tüketilmeye başlamıştır. Örneğin pirincin bol olduğu Çin ve Japonya’da pirinç sirkesi, şarapları ile ünlü Fransa’da şarap sirkesi ve İtalya’da Geleneksel Balzamik sirke yaygın olarak üretilen sirke çeşitlerindendir.

Peki ülkemizde biz nelerin sirkesini yapabiliriz dersek. Alternatif o kadar çok ki. Genel kural: Gıda olarak tükettiğimiz ve şeker içeren her türlü meyve ve sebzeden sirke yapılabilir. Ama gıda olarak tüketmediğimiz (çarkıfelek meyvesi gibi) ya da gıda olarak tüketsek de içeriğinde şeker olmayan veya %2 den daha az şeker içeren (avokado, kereviz, patlıcan, maydanoz, enginar, ıspanak, marul, lahana gibi) sebze ve meyvelerden sirke yapılmaz. Sirke yapabileceğimiz meyveleri sebzeleri sayacak olursak:

• Meyveler: Ülkemizde yetişen ve gıda olarak tüketilen her türlü meyveden sirke yapılabilir. Başlıcaları şunlardır: Elma, Üzüm, Şeftali, Kayısı, Kiraz, Vişne, Erik, İncir, Frenk İnciri (Kaktüs meyvesi), İğde, Kızılcık, Dut, Ayva, Muşmula, Çilek, Ahududu, Böğürtlen, Davulga (Kocayemiş), Frenk üzümü, Yaban mersini, Üvez, Armut, Portakal, Turunç, Limon, Kumkat, Kivi, Kuşburnu, Kavun, Karpuz, Balkabağı, Muz, Hurma, Trabzon Hurması, Hünnap, Mahlep, Mandalina, Alıç, Ateş çalısı meyvesi…
• Sebzeler: Domates, soğan, sarımsak, şeker pancarı, yer elması, havuç, pazı kökü (kırmızı pancar)…
• Hububatlar: Bakla, buğday, darı, pirinç, arpa…

Görüldüğü gibi seçenekler adeta sonsuz denecek kadar çok. Belki bir bu kadar daha yazmayı unuttuğum sebze ve meyve vardır. Bunların hepsinden sirke yapmaya kalksak sadece tatlarına bakmak bile günler sürer.

Son zamanlarda sirke ile ilgili sosyal medya gruplarında gözlemlenen bir konu var. İnsanlar bunca bol seçenekli meyveleri sebzeleri bırakmış tıbbi bitkilere merak sarmış. Merak güzel şey de her şeyin sirkesi olmaz demiştik yukarıda da. Tıbbi bitkilerden sirke yapmak veya sirke içine tıbbi bitki koymak doğru değildir. Aylar süren bekleme sürecinde tıbbi bitkilerin kimyasında nelerin değiştiğini nelerin geliştiğini bilmiyoruz. Zararlı maddelere dönüşmeler gerçekleşmiş olabilir. Fayda beklerken zarar görme ihtimalimiz çok yüksektir. Bir eczacı olarak hep şunu söylerim soranlara: Amerika’yı yeniden keşfetmeye gerek yok, tıbbi bitkiler yüzlerce, binlerce yıldır nasıl kullanılıyorlar ise yine öyle kullanmaya devam edelim. Başımıza icat çıkarıp da dertsiz başımızı derde sokmayalım. Son zamanlarda enginar, çam kozalağı gibi tıbbi amaçla kullanılan bitkiler sirke halinde yapılır hatta satılır oldu. Oysa çam kozalağının şifalı hali şurubudur, sirkesi değil. Enginar göbeğini yiyene şifa verir, sirkesini içene değil.

Ancak… Eğer içmek değil de tonik ve temizleme amaçlı cilde – saça sürmek amacıyla sirke yapıyorsanız örneğin elma sirkesini kurarken papatya çiçeği veya defne yaprağı gibi droglar ekleyebilirsiniz. İçilmeyecekleri için sorun teşkil etmezler. Fakat kullanmadan önce bir iki damla dirseğinizin iç kısmına damlatıp 5 – 10 dakika bekleyin. Eğer bir kızarma kaşınma yoksa kullanın. Varsa kullanmayın, çünkü alerjiniz var demektir.

Yine içmek suretiyle kullanmayacağınız temizlik amaçlı kullanacağınız sirkeyi kurarken içine hoş koku veren lavanta, defne yaprağı, turunç kabuğu, kekik gibi droglardan ekleyebilirsiniz.

Sonuç olarak bunca lafı özetleyecek olursak:

1. Gıda olarak tükettiğimiz her türlü ŞEKERLİ meyve ve sebzenin sirkesini kurabilirsiniz ve içmek suretiyle tüketebilirsiniz.
2. Tıbbi bitkileri kesinlikle sirke kurulumunda kullanmayınız veya sonradan sirkeye eklemeyiniz. Onlar nasıl kullanılıyorlarsa öyle kullanmaya devam ediniz.
3. Baharat olarak kullandığımız malzemeleri sadece temizlik amaçlı ve içilmeyecek sirkelerin kurulumunda kullanabilirsiniz. Çünkü baharatların çoğu vücutta işleri değiştirecek bir çok etken madde barındırır ve bunlar sirke oluşurken ne hale gelip kimyamızı ne derce bozarlar bilemeyiz. Risk almaya gerek yok. Baharatları baharat olarak kullanmaya devam edin.