Kışın severek tükettiğimiz bitki çaylarından biridir adaçayı. Bilimsel adı Salvia officinalis olan adaçayı, ballıbabagiller familyasından olup, keskin kokusu ile bilinen çok yıllık otsu bir bitkidir. Tıbbi anlamda kullanımı yüzyıllar öncesine dayanan adaçayının zengin vitamin ve mineral içeriği, ağız sağlığını iyileştirme, idrar söktürücü etki gösterme, menopoz semptomlarını bastırma, kan şekeri ve kolesterolü düşürme ve bunların yanı sıra beyin fonksiyonlarını geliştirme gibi çok fazla faydası bulunmaktadır. Dünya üzerinde binden fazla türü bulunur. Ülkemizde Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetişir. Adaçayı, İstanbul bölgesine ilk defa Marmara Adası’ndan getirilmiştir. Bu yüzden de adına “adaçayı” denmiştir. Ege’de “acı elma”şeklinde de bilinir.

Adaçayının Yararları

Adaçayı, K, A, C ve E vitaminleri, magnezyum ve çinko gibi minerallerde zengin olup, kronik hastalık riskini azaltan 160’tan fazla polifenol içerir. Adaçayı, antioksidan kaynağıdır ve bağışıklık sistemini güçlendirir. Menopoz semptomlarını hafifletir, ağız ve diş sağlığını korur, stresi azaltır ve uyku sorunlarını çözer. Ayrıca, boğaz ağrısını yatıştırır ve sindirim sistemi sorunlarına iyi gelir.

Adaçayı, şu faydaları ile öne çıkar:

• Sakinleştirir, anksiyeteyi düşürür ve strese iyi gelir.
• Toksin maddelerin bedenden atılmasına katkı sağlar.
• Kötü kolesterolü düşürür
• Boğaz ağrısına ve öksürüğe iyi gelir.
• Beyin fonksiyonlarını geliştirir.
• Diş sağlığını destekler.
• Cilt lekelerini azaltır ve cilt yaşlanmasını geciktirir.
• Menopoz semptomlarını hafifletir.
• Sindirim sistemini korur.
• İdrar söktürücüdür.
• Uyku sorunlarına iyi gelir.
• Kemik sağlığını destekler.

Adaçayının Kullanım Alanları

Adaçayı, tıbbi anlamda kullanımı yüzyıllar öncesine dayanır. Aşağıda adaçayının başlıca yararları ve kullanım alanları yer almaktadır:

• Anksiyeteyi düşürür ve strese iyi gelir: Beyindeki belirli reseptörleri aktive eden bileşikler açısından zengin olan adaçayı, stresi azaltır ve sakinleştirici etki gösterir.
• Toksin maddelerin bedenden atılmasına katkı sağlar: Adaçayı, zararlı toksin maddelerin bedenden atılmasına yardım eder.
• Beyin fonksiyonlarını geliştirir: Hafıza, dikkat ve problem çözme gibi beyin fonksiyonlarını iyileştirir. Adaçayı ile ilgili yapılan araştırmalarda, Alzheimer hastalığı olan kişilerde bilişsel ölçümlerin iyileştiği gözlenmiştir.
• Diş sağlığını destekler: Diş çürüklerine neden olan streptococcus mutans bakterisini öldürdüğü kanıtlanmıştır. Ağız sağlığını desteklemesi için adaçayı gargara olarak kullanılabilir.
• Cilt lekelerini azaltır: Cilt yaşlanmasını geciktirir ve kırışıklık gibi yaşlanma belirtileri ile mücadele eder.
• Menopoz semptomlarını hafifletir: Menopoz döneminde görülen sıcak basması ve terleme gibi belirtileri azaltır.
• Sindirim sistemini korur: Gastrit gibi mide ve sindirim sistemi sorunlarını yatıştırır.
• İdrar söktürücüdür: Her bir fincan adaçayı için ilave olarak 1 bardak su tüketmeye dikkat edilmelidir.
• Uyku sorunlarına iyi gelir: Sakinleştirici etkisi ile uyku sorunlarını çözmeye yardımcı olur.
• Kemik sağlığını destekler: Zengin vitamin ve mineral içeriği ile kemik sağlığını destekler.

Adaçayının Zararları

Adaçayının aşırı tüketimi bazı olumsuz etkilere yol açabilir. Aşağıda başlıca zararları belirtilmiştir:

• Karaciğer ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkiler: Aşırı tüketimi karaciğer sorunlarına ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.
• Hormonal dengesizlikler: Hem kadınlarda hem erkeklerde hormonal dengesizliklere yol açabilir.
• Sperm kalitesinde düşüş: Yoğun tüketimi erkeklerin sperm kalitesini düşürebilir.
• Alerjik reaksiyonlar: Salvia türüne ait bitkilere alerjisi olan kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
• Diğer sağlık sorunları: Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçların ve bazı antidepresanların etkisini değiştirebilir. Düzenli ilaç kullanımında adaçayı tüketimi konusunda dikkatli olunmalı ve hekime danışılmalıdır.

Adaçayı Nasıl Demlenir?

Adaçayı genel olarak kaynatılıp içilse de, demlenerek tüketilmesi daha sağlıklıdır. Yaklaşık olarak 2 gram adaçayının üzerine 200-250 ml kaynamış su eklenerek 10 dakika kadar demlenmeye bırakılır. Yaprakları süzüldükten sonra fincana doldurulup servis edilebilir. Her bir fincan adaçayı için ilave olarak 1 bardak su tüketmek, vücuttan sıvı kaybını azaltmaya yardımcı olacaktır. Arzu edilirse limon eklenebilir.

Adaçayı ile İlgili Sık Sorulan Sorular:

Adaçayı yan etkileri nelerdir?

Adaçayı bazı ilaçlarla birlikte tüketildiğinde ilaçların etkisini değiştirebilir. Aşırı tüketimi karaciğer sorunlarına, hormonal dengesizliklere ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçların ve bazı antidepresanların etkisini değiştirebilir. Düzenli ilaç kullanımında adaçayı tüketimi konusunda dikkatli olunmalı ve hekime danışılmalıdır.

Adaçayı gargarası ağız sağlığına iyi gelir mi?

Adaçayı gargarası özellikle boğaz ağrısı, ağız içi yaraları ve diş eti iltihaplanması gibi durumlarda anti-bakteriyel ve anti-inflamatuar etkisi sayesinde kullanılabilir. Adaçayının diş çürüklerine sebep olan bakterilerin etkisini azaltıcı özelliği bulunmaktadır.

Adaçayı adet söktürür mü?

Adaçayı, “emenagog” yani adet görmeyi kolaylaştıran bir bitkidir. Östrojen gibi bazı hormonları uyararak adet döngüsünü düzenler. Ayrıca adet öncesi dönemde karşılaşılan baş ağrısı, mide bulantısı, ruh hali değişiklikleri ve yorgunluk gibi durumların azaltılmasına yardımcı olur.

Adaçayı tansiyonu yükseltir mi?

Bazı adaçayı türleri tansiyonu yükseltebilirken bazıları düşürücü etki gösterir. Düşük ve yüksek tansiyon problemi olan kişiler adaçayı tüketimi konusunda dikkatli olmalıdır.

Adaçayı cilde iyi gelir mi?

Adaçayının cilde faydaları en çok merak edilen konular arasında yer alır. Adaçayı, içerdiği karnosik ve rosmarinik asit sayesinde vücutta çeşitli faktörler nedeniyle oluşan ve hücreye zarar veren serbest radikalleri azaltarak hücre yaşlanmasını geciktirici etki gösterir. Adaçayı yağının yara iyileşmesini hızlandırıcı ve doğum sonrası karın bölgesinde oluşan çatlakları azaltıcı etkisi olabilmektedir. Bu sebeple yaşlanmayı önleyici bazı kremlerin içeriğinde de yer almaktadır.

Adaçayı hangi bitkilerle birlikte kullanılmaz?

Adaçayı ile birlikte tüketilmemesi gereken herhangi bir bitki belirtilmemiştir. Günlük tüketimi 2 fincan ile sınırlandırılımalı ve gün içerisinde başka bir bitki çayı tüketmemeye özen gösterilmelidir.

Günde kaç bardak bitki çayı içilmelidir?

Bitki çayı tüketimi günde toplam 2 fincan ile sınırlandırılmalıdır.

Hamilelikte adaçayı içilir mi?

Adaçayı, adet döngüsünü harekete geçirebilen ve rahim kaslarını gevşetebilen bir etkiye sahip olduğundan hamilelikte kullanımı önerilmemektedir. Gebelikte adaçayı tüketimi düşüğe sebep olabileceğinden güvenli değildir.

Emzirme döneminde adaçayı içilir mi?

Geleneksel tıpta adaçayının anne sütü azaltıcı etkisi nedeniyle bebeği sütten kesme döneminde kullanılması önerilir. Bu sebeple emzirme döneminde adaçayı içilmesi uygun değildir.

Dikkat!

Piyasada adaçayı olarak Salvia officinalis L. yerine farklı bitkiler de satılabilmektedir. Satın alırken doğru bitkiyi aldığınıza dikkat etmelisiniz. Adaçayı olarak satılan ama adaçayı olmayan bir örneği aşağıda görebilirsiniz.

Kaynaklar:

1. Baytop, Turhan. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi. Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri, 2021.
2. Tanker, Mekin. Farmakognozi. Ankara Üniversitesi, 1985
3. Zeybek, Necmeddin. Farmasötik Botanik, Ege Üniversitesi, 1982